Τι να πάρω από τα Κύθηρα

Τα δώρα ενός νησιού που δεν ξεχνάς

Τα Κύθηρα είναι ένα νησί που δεν προσφέρεται απλώς για να το δεις – είναι από εκείνα τα μέρη που τα νιώθεις, τα θυμάσαι, τα κουβαλάς μέσα σου. Κι όταν έρθει η ώρα της αναχώρησης, η ψυχή βαραίνει λίγο, όχι από λύπη, μα από πληρότητα. Και γεννιέται η ανάγκη να πάρεις κάτι μαζί σου· κάτι περισσότερο από αναμνήσεις. Κάτι απτό, μια μικρή υπόσχεση πως αυτό που έζησες, θα το κρατήσεις ζωντανό και μακριά από τις ακτές του νησιού.

Το πρώτο που έρχεται στο νου είναι το θυμαρίσιο μέλι των Κυθήρων. Χρυσαφένιο, παχύ και αρωματικό, σαν ήλιος σε γυάλινο βάζο. Παράγεται σε μικρές ποσότητες από μελισσοκόμους που συνεχίζουν παραδοσιακές μεθόδους, σε μέρη που το θυμάρι αναπνέει ελεύθερα στις πλαγιές και το αλάτι της θάλασσας χαϊδεύει τις κυψέλες. Είναι ένα από τα πιο αυθεντικά δείγματα του νησιού, με γεύση που κρατάει καιρό στον ουρανίσκο, και ακόμα περισσότερο στη μνήμη.

Το μεγάλο κάστρο της Χώρας, με το παραδοσιακό χωριό

Αξίζει, επίσης, να πάρει κανείς μαζί του λίγη από τη γλυκιά πλευρά του τόπου. Τα παραδοσιακά γλυκά, όπως τα ξεροτήγανα – λεπτές, τραγανές λωρίδες ζύμης βουτηγμένες σε μέλι και πασπαλισμένες με καρύδι και κανέλα – είναι γεύσεις που μιλούν για γιορτή, για γάμους και οικογενειακά τραπέζια. Τα αμυγδαλωτά με ανθόνερο, με το απαλό τους άρωμα, είναι μικρές ωδές στην απλότητα και τη χάρη της κυθηραϊκής φιλοξενίας. Και τα παξιμαδάκια με γλυκάνισο έχουν εκείνη την ξεχωριστή ιδιότητα να θυμίζουν πάντα κουζίνα γιαγιάς, ήσυχα απογεύματα και κουβέντες στο παραδοσιακό καφενείο.

Δεν λείπουν και τα τοπικά ποτά – μικρά φιαλίδια με χαρακτήρα και ιστορία. Το λικέρ αρμπαρόριζας είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά· μοσχοβολάει αυλές και καλοκαίρι, και κάθε γουλιά του είναι σαν κέρασμα από μια ηλικιωμένη γυναίκα σ’ ένα κυκλαδικό σοκάκι. Υπάρχουν επίσης λικέρ από μαστίχα ή ακόμα και θυμαρίσιο, σπάνια και πολύτιμα, ιδανικά για εκείνες τις βραδιές στο σπίτι που έχεις ανάγκη να ξανακούσεις το κύμα έστω κι από μακριά.

Η παράδοση του νησιού εκτείνεται και στην τέχνη της γης και του ελαιόλαδου. Στα Κύθηρα φτιάχνουν ακόμη, με αγάπη και υπομονή, χειροποίητα σαπούνια με βάση το αγνό ελαιόλαδο, αναμειγμένα με φυσικά αρώματα όπως λεβάντα, δίκταμο, φασκόμηλο ή μέλι. Αυτά τα σαπούνια, τυλιγμένα συχνά σε απλό χαρτί ή λινό ύφασμα, δεν είναι μονάχα προϊόντα περιποίησης – είναι μικρά αντικείμενα τέχνης και μνήμης, που σε φέρνουν πίσω στο νησί κάθε φορά που τα μυρίζεις ή τα αγγίζεις.

Για όσους αγαπούν τη γαστρονομία, τα Κύθηρα έχουν ακόμα να προσφέρουν εκλεκτά τυριά και παραδοσιακά αλλαντικά. Το ξινότυρο, δροσερό και ντελικάτο, είναι χαρακτηριστικό του τόπου, ενώ το κεφαλοτύρι ή το ανθότυρο, πιο πλούσια και έντονα, φέρνουν τη γεύση της κυθηραϊκής υπαίθρου στο πιάτο. Σε κάποιες γωνιές θα βρει κανείς και λουκάνικα παραδοσιακά, φτιαγμένα με πράσο ή μαριναρισμένα σε κρασί, όπως παλιά.

Η φύση των Κυθήρων, όμως, δεν μένει μόνο στη γεύση· απλώνεται και στην καθημερινότητα μέσα από τα βότανα που φυτρώνουν αυθόρμητα στα βουνά και τις πλαγιές του νησιού. Θυμάρι, φασκόμηλο, λεβάντα, τσάι του βουνού – όλα συλλεγμένα με το χέρι από ντόπιους, αποξηραμένα με φυσικό τρόπο, κρατούν ζωντανό το άρωμα του νησιού σε κάθε φλιτζάνι. Ένας αχνιστός καφές ή ένα αφέψημα με κυθηραϊκά βότανα, είναι σαν μικρό τελετουργικό επιστροφής.

Η τέχνη εδώ δεν είναι πολυτέλεια, αλλά κομμάτι της καθημερινότητας. Στα εργαστήρια του νησιού θα βρει κανείς κεραμικά εμπνευσμένα από τη θάλασσα, το φως και τη γη. Μπορεί να αγοράσει φλιτζάνια και πιάτα με σκαλισμένα κύματα, κοσμήματα από πέτρες που μάζεψε η ίδια η θάλασσα, ή μικρές δημιουργίες από μπρούντζο, ξύλο και γυαλί. Κάθε αντικείμενο έχει πίσω του ένα χέρι, ένα βλέμμα, μια ιστορία.

Και τέλος, υπάρχουν εκείνες οι λιγότερο “τυποποιημένες” αναμνήσεις. Ένα μικρό μπουκαλάκι με άμμο ή βότσαλα από τη Χαλκό, μια καρτ-ποστάλ από κάποιο ξεχασμένο βιβλιοπωλείο, ένα σακουλάκι με λεβάντα από αυλή στο Λιβάδι, μια μικρή εικόνα από ένα ξωκλήσι, ή ένα παλιό φωτοαντίγραφο μιας προσευχής γραμμένης με το χέρι. Αυτά είναι τα πιο προσωπικά ενθύμια, τα πιο ήσυχα – αλλά και τα πιο διαρκή.

Κι όμως, ακόμη κι αν γεμίσει η βαλίτσα με όλα αυτά τα μικρά και πολύτιμα, το αληθινό “δώρο” των Κυθήρων είναι άυλο. Είναι εκείνη η ανεπαίσθητη γαλήνη που μένει μέσα σου, σαν να σε άγγιξε ένα φως που δεν σβήνει. Είναι το βλέμμα του νησιού που σε αποχαιρετά σιωπηλά αλλά γεμάτο. Και μέσα από όλα όσα θα πάρεις μαζί σου, ένα πράγμα είναι σίγουρο: η καρδιά σου θα έχει ήδη αφήσει κάτι πίσω – κι αυτό το “αντάλλαγμα” είναι που κάνει κάθε επιστροφή στα Κύθηρα απαραίτητη.